Halina Poświatowska

Halina Poświatowska
Doğum	9 Mayıs 1935(1935-05-09) Częstochowa, Polonya
Ölüm	11 Ekim 1967 (32 yaşında) Varşova, Polonya
Mahlas	Haśka (gerçek bir takma ad yerine kendisi ve etrafındakiler tarafından kullanılan "Halina"nın daha samimi hâli.)
Meslek	Şair, mantık ve felsefe öğrencisi
Türler	Lirik
Edebî akım	20.Yüzyıl Polonyası, İkinci Dünya Savaşı

Halina Poświatowska (Polish: [Pɔɕviatɔvska] ; kızlık soyadı Halina Myga, kilise kayıtlarına Helena Myga olarak geçer; 9 Mayıs 1935 – 11 Ekim 1967 doğumlu), modern/çağdaş Polonya edebiyatının en önemli isimlerinden biri olan Polonyalı bir şair ve yazar.

Poświatowska, lirik şiiriyle ve ölüm, aşk, varoluş, ünlü tarihi kişilikler, özellikle kadınlar, yaşamın, yaşamanın, var olmanın, arıların, kedilerin ve sevginin, yasın ve arzunun duygusal nitelikleri konusunda entelektüel ve tutkulu şiirleriyle tanınır.

Biyografi

Şairin Częstochowa'daki müzesindeki resmi, fot. Ivonna Nowicka

Halina Poświatowska 1935'te zanaatkar ve dükkan sahibi Feliks Myga'nın kızı olarak doğdu. doğdu. Doğum belgesine göre doğumu 9 Temmuz'da gerçekleşmiştir ancak annesine göre tam tarih 9 Mayıs'tır. Vaftiz adı Helena'dır (Kutsal imparatoriçeden, Büyük Konstantin'in annesi). Rahip, bu isim azizler listesinde olmadığı için Halina adını vermeyi kabul etmediler. Poświatowska, 1961'de adını Halina olarak değiştirdi ve tüm şiirlerini ve basılı olarak yayınlanan diğer yayınlarını da bu soyadıyla imzaladı.

Poświatowska'nın yakın kuzeni Jerzy Bigosiński'ye göre, onun "zeki, kültürlü, kendine güvenen. Bazen ironik, sık sık inatçı. Kendisi hakkında yüksek bir düşünceye sahipti. Başkalarını bazen yukarıdan bakar gibi görünmesine rağmen neredeyse her zaman bir otoriteydi.

Polonya'da savaş çıktığında Halina dört yaşındaydı. Babası gönüllü olarak orduya seferber oldu ve Varşova'yı savunmaya gitti. Aile, Blitzkrieg'den bir inek ve sefil bir atın çektiği bir arabayla kaçtı.

1945'te Sovyet Ordusu ile Wehrmacht arasındaki çatışmalar sırasında, bu tarih Częstochowa'nın özgürleştirilmesi yıllarına denk gelir, Halina'nın ailesi bodruma sığındığında, bu durumun Halina'nın hayatı üzerinde belirleyici bir etkisi oldu. Soğuk ve rutubet, Halina'yı ciddi şekilde hasta etti ve hastalık, geri dönüşü olmayan bir kalp kusuruna yol açtı. Annesi Stanisława Mygowa, 1971'de bir radyo yayınında şunları söyledi:

"Halszka okumayı tek başına öğrendi. 9 yaşında bir çocukken hastalandı. Dünya hakkındaki sürekli merakı olmadan nasıl yaşayabilirdi? Koltukta bir hayat istemiyordu, tembel bir hayat istemiyordu. Yaşamak istiyordu."

Bir dizi hastane ve klinikten sonra birkaç haftadan fazla okula asla gidemedi. Bir ara evde annesiyle birlikte ders çalıştı. Altıncı sınıftan sonra okulu bıraktı; bütün gün bahçeyle ilgilendi. Ailesi geceleri Halina'ya kitap okuyordu. Halina tüm sınavları geçene kadar Polonya ortaokullarında okudu.

Kalina Błażejowska'ya göre Halina annesinin omuzlarında uyuyordu. O sırada ilk kez anjina, ardından artrit ve endokarditle ciddi şekilde hastalandı. Mitral darlığı ile birlikte mitral yetersizliği, yani mitral kapağın daralması Halina'yı ele geçirdi. Nihai teşhis, geleceğin şairi, Doctor Hard olarak bilinen Julian Aleksandrowicz tarafından konuldu. Aleksandrowşcz, işgal sırasında, Krakow gettosundaki hastanenin müdürüydü ve SS'lerin elindeyken ölümden kurtularak bir partizan müfrezesinin komutanı oldu. Halina'ya penisilin ve streptomisin içeren yenilikçi bir tedavi verdi. 1945'te Halina'nın küçük kız kardeşi Elżbieta da öldü (Elżunia, çocuk bu küçücük isim altında aile mezarlığında yatıyor).

Cephenin kırılması ve Alman ordusunun ilerlemesiyle, saklanacak yer olmadığını anladılar, bu yüzden annesi ve kardeşiyle birlikte işgal altındaki Częstochowa'ya geri döndüler. Bu dönemde babası da savaştan geri döndü. 1942'de Aleja Najświętszej Maryi Panny No. 4'e taşındılar. Orada bir deri eşya dükkanı açtılar.

1948-1951 yıllarında Halina, Częstochowa'da, özellikle Mickiewicz ve Słowacki'nin kitaplarını okudu. Tüm sayfaları ezberledi ve kalıpları kendisi yeniden yaratmaya çalıştı. 1956'dan 1958'e kadar Krakow'daki Tıp Akademisi'nin (bugün Jagiellonian Üniversitesi'nin Collegium Medicum) 3. Dahiliye Bölümü'nde birçok kez tedavi gördü. Ayrıca Poznań ve başkent hastanelerinde kaldı. 1949'da, bir dükkan işleten babası, ek vergi ile suçlandı, ardından tutuklandı ve Włocławek yakınlarındaki Mielęcin'deki bir zorunlu çalışma kampına yerleştirildi. Orada traktör şoförü olarak çalışması gerekiyordu. Ludwik Szuba'nın yazdığı gibi, 1946'dan itibaren Mielecin, esas olarak Suistimal ve Ekonomik Zararla Mücadele Özel Komisyonu tarafından mahkûm edilenleri tutuklamak için kullanıldı. 1949'dan sonra, yoğunlaşan "sınıf mücadelesinin" (yani Stalinizasyon) bir parçası olarak, çok geniş anlamda anlaşılan siyasi meselelerden hüküm giymiş mahkûmlar, Mielęcin gibi kamplara gönderildi.

Halina, sağlık ve ailevi zorluklara rağmen 1955 yılında 20 yaşında memleketindeki lisesinde final sınavlarını kazandı. Daha önce, 30 Nisan 1954'te, yine Lodz Film Okulu öğrencisi olan ve ciddi bir kalp rahatsızlığı olan Adolf Poświatowski ile evlendi. Balayına Vistula Nehri üzerindeki Kazimierz'e gittiler. Ryszard adını daha sık kullanan Adolf, Konin'de doğdu ve Varşova'da büyüdü. 1943'te Almanlar, annesini broşür dağıttığı için tutukladı, annesi muhtemelen bir toplama kampına yollandı. Adolf ve kız kardeşi akrabaları tarafından büyütüldüler. Poświatowski'ler iki yıldan daha az bir süre birlikte hayatlarının tadını çıkardılar.Adolf 22 Mart 1956'da Kraków'da aniden öldü.

Bir yazar olarak ilk çıkışını 1956'da Gazeta Częstochowska'da yaptı. Kendisi "Çağdaş Kuşak" üyesi olarak kabul edildi. Kaşifi, eleştirmen ve şair Tadeusz Gierymski olarak kabul edilir. "Hymn Bałwochwalczy"(1958) adlı ilk şiir koleksiyonu eleştirmenler tarafından iyi karşılandı. Halina Poświatowska'nın sözleri, insan varlığının gizemiyle iç içe geçmiş aşk ve ölüm teması etrafında dönüyordu. Şair, kırılgan ve gelip geçen yaşamının her ânını en iyi şekilde değerlendirme çabası içinde, sürekli hastalığına rağmen yaşamaya çalışmıştır. Aşk ve yakınlık arzusuyla ve aynı zamanda sürekli parçalanma ve ölme bilinciyle şiirlerini yazdı.

1961'de Amerika Birleşik Devletleri'ndeki hayatı hakkında bir röportaj kaleme aldı. 1966'da "American Notebook" adında otobiyografik bir kitap yayımladı

"Bir Arkadaşa Anlatı", diğerlerinin yanı sıra hayatındaki bir başka önemli adam olan Jerzy Morawski ile yaptığı yazışmaları anlatıyordu.

Sonraki şiir koleksiyonları Dzien Wspólne (1963), Ode to Hands (1966) ve Another Memory'dir (1968)

Araştırmacılar genellikle Ode to Hands'in yazarının şiirini doğrudan Stalinizasyondan arındırma ve Ekim atılımı ile ilişkilendirmezler, dolayısıyla belirli bir sanatsal oluşuma atfederek sınıflandırmazlar. Poświatowska'nın bir ekolün veya akımın temsilcisi olmadığı, çeşitli ilham kaynaklarını kullanan bağımsız bir yazar olduğu söylenebilir.

O sırada genç yazar Çağdaş Kuşak sayılmasının yanı sıra "Muszyna" edebiyat grubunun da bir üyesi oldu. Giderek ağırlaşan ve sakatlığa yol açan kalbin durumu, Profesör Aleksandrowicz, Jan Kurczab, Zofia Starowieyska-Morstinowa ve Józef Wittin'i endişelendirdi.Doktorlar, Halina'yı tedavi için New Jersey'de bulunan "Deborah" sanatoryumuna gönderdi. Polonyalı Amerikan topluluğu arasında toplanan fonlar, Philadelphia'daki Hahnemann Hastanesinde bir kardiyolojik operasyon yapılmasında kullanıldı.11 Kasım 1958'de yapılan bu operasyon Halina'nın ilk ameliyatıydı. Polonya okyanus gemisi MS Batory'deki deniz yolculuğuyla finanse edildi ve bu ameliyatla birlikte Helena'nın dokuz yıl daha yaşaması sağlandı. Poświatowska, diğerlerinin yanı sıra orada,onunla Lehçe konuşan Belarus kökenli bir doktor ile bir araya geldi. Şair henüz çok iyi İngilizce konuşmadığı için bu fırsat onun için daha da değerliydi.

İyileşme döneminde birkaç Amerikalı arkadaşı ona şunları tavsiye etti: Smith'e yabancı öğrenci bursunun verildiği yere başvurun.

Dil yeteneği, uyanık ve meraklı zihni ile her yerde olduğu gibi burada da öne çıktı. Latincenin yanı sıra Rusça ve İspanyolca okudu; İngilizce, Fransızca okudu ve burada Almanca da öğrendi. Başlıca ilgi alanı felsefe ve oldu. Haziran'da mezun oldu ve yüksek lisans yapmak için bir üniversiteden burs aldı. Smith'teyken başka bir Lehçe kitap yazdı. Polonyalı bir yayıncı ondan şiir yazmasını istedi

Daha sonra Polonya'ya dönmek yerine hiç İngilizce bilmemesine rağmen 1961 yılında seçkin Massachusetts'in Northampton şehrinde bulunan Smith College'a burs kazandı ve üç yıl sonra burada bir sanat lisans derecesi ile mezun oldu. Kendisine Stanford'da her şeyi hazır bir doktora teklif edilmesine rağmen, Kraków'daki Jagiellonian Üniversitesi'nde felsefe okumaya ve araştırma yapmaya karar vererek Polonya'ya döndü.

29 Ekim 1959 tarihli bir mektubu: "Bayan, Haśki'nin biyografisini benden istiyorsunuz, bu son derece kolay bir şey. Hastane, hastane, biraz farklılık için sanatoryum ve tekrar hastane. Varşova, Kraków, Poznań ve tekrar Kraków, Rabka veya Polanica gibi daha küçük yerlerden bahsetmeyelim bile, yine hastane ve tabii ki sanatoryum. Tüm hayatında iki yıl boyunca okula gitti, yani 13-15 yaşları arasında, 9. ve 10. sınıfı 11. sınıfa kadar ve ardından uzaktan eğitimle lise diplomasını aldı.

Evleniyor (sinema yönetmeniyle, sanatoryumda tanıştığı ve doğal olarak hasta olan, iki yıl sonra ölen), sonra tekrar hastanelerden geçiyor."

Sağlığında, Shakespeare'e, felsefeye (diğerlerinin yanı sıra Platon'un Devlet'ini okudu) ve sanata pek dikkat etmeden burada çok yoğun bir şekilde çalıştı. New York'ta, Columbia Üniversitesi'nde sosyoloji alanında doktora öğrencisi ve Ford Vakfı bursu sahibi olan Jerzy Kosiński ile tanıştı. 1960 yılında New York'taki Columbia Üniversitesi'nde Yaz Felsefesi Derslerine de katıldı.

Şair, Krakow'da, diğerlerinin yanı sıra, Lviv-Varşova felsefe okulunun temsilcileri Izydora Dąmbska ve Husserl'in öğrencisi ve Witkacy'nin arkadaşı ünlü fenomenolog Roman Ingarden'ın seminerlerine de katıldı. 5 Ocak 1962'den itibaren Yazarlar Evi'nde 22 Krupnicza Caddesi'ndeki bir kiralık evde, yaşadı.Dairesi yüksek, karanlık, soğuk, kömürle ısıtılıyordu. Mutfaksızdı ve banyoda küçük bir gazlı ocak vardıı.

28 Haziran 1963'te Halina, MA sınavını geçerek John Stewart Mill'in Mantık Sisteminde Nedensellik tezine dayanan felsefe alanında yüksek lisans derecesi aldı. Henüz öğrenciyken, 25 Haziran 1962'de Polonya Yazarlar Birliği'ne kabul edildi.

Polonya'ya, Poświatowska Temmuz 1961'de geri döndü; Krakov'daki Jagiellonian Üniversitesi Felsefe ve Tarih Fakültesi'nde eğitimine devam etti ve 1963'te felsefe master derecesini aldı. 1964'te bu fakültede "Doğa Felsefesi Bölümü"nde asistan olarak çalışmaya başladı. Maria Ossowska'nın gözetimi ve yönetimi altında, Martin Luther King'in şiddet karşıtlığı ve etiği konularında bir doktora tezi üzerinde çalıştı. 1966 sonbaharında, birçok çaba ve zorluktan sonra Paris'e kısa süreli, iki aylık bir bursla birlikte yolculuk yaptı. Akrabalarıyla yaptığı yazışmalar, Halina'nın hastalığının ne kadar büyük bir zorluk haline geldiğini gösteriyordu. Dördüncü kata çıkmak, Halina için aşılmaz bir engel mertebesine ulaştı.

Halina Poświatowska'nın şiirleri Polonya Radyo ve Televizyonunda da yayınlandı ve birkaç dile çevrildi.

Haziran 1967, sağlığına önemli bir bozulma getirdi ve bu da Krakow'da bir klinikte ve Eylül'de başkentte bir hastanede kalmasına neden oldu. Halina Poświatowska, ikinci kalp ameliyatından sekiz gün sonra 11 Ekim 1967'de Varşova'da öldü. St mezarlığına gömüldü. Bu sefer ameliyat Polonya'da gerçekleştirilmişti ve onun hareket kabiliyetini ve solunumunu sınırlayan edinilmiş kronik bir kalp rahatsızlığını düzeltmek amacıyla yapıldı. Bu rahatsızlık, Polonya'nın II. Dünya Savaşı sırasında Alman işgali sırasında 9 yaşındayken geçirdiği kronik bir üşütmeye dayanıyordu.

Kısa süre sonra şairin edebi eseri, ölümünden sonra Gdańsk Sonbahar Toplantıları (1967) sırasında verilen "Yüzük" ile ödüllendirildi ve Jan Zych tarafından derlenen bir dizi derleme yayınlandı (Another Memory, Kraków 1968). Sonraki yıllarda birkaç şarkı sözü seçkisi ve Çekçeye bir çeviri de getirildi (Blansko 1974). 1980'de Halina Poświatowska'nın adını taşıyan bir şiir yarışması duyuruldu. Tadeusz Baird şiirlerine müzik yazdı (Five Songs).

Aleksandra Bliźniuk, Tadeusz Baird'in Beş Şarkısının, Baird'in çıktısında bulunan her önemli akımdan ve her teknikten çeşitli üslup özellikleri içerdiğinden, bestecinin vokal-enstrümantal çalışmasına kıyasla özel bir çalışma olduğunu yazıyor.

Grażyna Borkowska, Poświatowska'ya "Saygısız ve Romantik Olmayan" bir biyografik kitap adadı ve diğerlerinin yanı sıra, şairin annesiyle olan ilişkisi ve şairin daha az bilinen, asi ve ironik yüzünü ortaya çıkarttı . Bu öğelerin her ikisi de Poświatowska'yı yeniden tanıma sürecinin bir parçasını ve aynı zamanda şairin çalışmalarının biyografik unsurlarını sunuyor.

Şair Beata Szymańska-Aleksandrowicz şunları hatırladı: “Halina ile ilgili iki şekilde düşünebilirdiniz: Ya ondan nefret edecektiniz ya da onu sevecektiniz. (…) Zordu, bazen zalimdi, çoğu zaman kötü niyetliydi. Her zaman parlıyordu. “Ne kadar renkli bir kuş."Şairin çeşitli ayrıntılarla doyurulmuş zengin portresi aynı zamanda görünüşü hakkında Jerzy Bigosiński onu "güzel profilli, koyu sarışın" olarak hatırladı. Jagiellonian Üniversitesi'nden kütüphaneci Janina Szarek şunları kaydetti: “Halina çok güzeldi. İlginç bir profile sahip bir yüzü vardı. (…) Aynı zamanda formdaydı. Elizabeth Wittlin-Lipton'a göre "güzeldi, biraz Audrey Hepburn'e benziyordu...". Poświatowska'nın ilk şiirlerini "Gazeta Częstochowska"da yayınlayan ve 1950'lerden beri Częstochowa ile ilişkilendirilen şair Tadeusz Gierymski, onun görünüşünün karmaşık özelliklerini yansıtıyordu : “Terimin günlük anlamında güzel bir kız değildi.(…) Çirkin değildi, oldukça güzeldi. Ama yalnızca bu "güzellik" artı tüm kişilikten yayılan bir miktar içsel, hastalıklı ışıltı güzelliği oluşturuyordu". Profesör Aleksandrowicz'in Częstochowa'daki çok genç hastasının şiirlerini gözden geçirmesini istediği Wisława Szymborska hem karakterini hem de önemli özelliğini hatırladı.Poświatowska'nın hayata karşı tutumunu: "Sonra Halina ile tanıştım. Çok güzel bir kızdı. Alışılmadık bir varoluş tarzına sahipti. Kendi durumuna özgü bir mizah anlayışına sahipti.

Çalışmaları

• "Bağnazların İlahi" (1958)
• "Bir Arkadaşa Anlatı" (1967, düz yazı)
• "Dans Eden Nina" [Seçilmiş Şiirler, Jan Zych (der.), s. 19]
• "('Cehenneme inanmıyoruz...')" [22]
• "('Ben Julia'yım...') [35]
• ('her gün')" [352]
• "Uzayda ve Zaman İçinde" [400]
• "('Isolde ölürken...')" [422]
• "Gündüz Uyumayı Seven Baykuşun Masalı" (sık kafiyeli 10 sayfalık bir şiir masalı)

Şiir Evi - Częstochowa'daki Halina Poświatowska Müzesi, fot. Ivonna Nowicka

Eserleri, Polonya'nın Kraków şehrinde bulunan Wydawnictwo Literackie tarafından 1997 yılında yayımlanan dört ciltlik "Dzieła" (Eserler) adlı eserde toplanmıştır. İlk iki cilt (yüzlerce sayfa) şiirlerden oluşurken, son iki cilt ise düz yazı ve mektuplardan oluşmaktadır. Polonya'da hala devam eden bir şair olarak popülerliği ve yeni çevirilerle dünya edebiyatındaki önemi artmıştır. Kendi şiir içeriği ve şiir çevirileri, Ezra Pound, Lawrence Ferlinghetti, Federico García Lorca, Jacques Prévert ve birçok Sloven şairi olan Kajetan Kovič, Jože Udovič, Saša Vegri, Dane Zajc gibi isimlerden etkilendiğini göstermektedir. Ayrıca klasik Yunan filozofu Aristoteles, arılar, kediler, kırmızı renk, kürk dokusu, Metropolitan Sanat Müzesi'nin antik koleksiyonları ve çağdaşı olan Siyah Amerikalı (Negro) şehir kültürü de onun etkisi altında olduğu unsurlardır.

Önemli çeviriler

Kitaplar ve dergiler

• Halina Poświatowska. Magdalena Nowinska (Translator). "Mais uma lembrança/Jeszcze jedno wspomnienie/". (n.t.) Revista Literária em Tradução, nº 1 (Set/2010) (Portekizce). Fpolis/Brasil. ISSN 2177-5141. 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015.  (Portekizce)
• Ey zendegi tarkam koni mimiram. Gozine-ye ash'ar = Życie, umrę jeśli odejdziesz. Wybór wierszy, [trans. into the Persian] Alireza Doulatshahi, Ivonna Nowicka. Baal Publications, Tehran-Iran 2010, 93 p. 978-964-2574-28-5 (Farsça)
• Indeed I love..., selected and transl. into the English by Maya Peretz, afterword by Anna Nasiłowska. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, 2005, 233 pp. (İngilizce)
• Mon ombre est une femme, poèmes trad. du pol. par Isabelle Macor-Filarska et Grzegorz Splawinski. Éditions Caractères, Paris 2004, 100 p. (Fransızca)
• Racconto per un amico, trad. dal pol. di Vera Verdiani. Neri Pozza Editore, Vicenza dr. 2001, 175 p. (İtalyanca)
• Oiseau de mon coeur..., choix et traduction Isabelle Macor-Filarska, Grzegorz Spławiński, postface Izolda Kiec. Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, 163 p. (Fransızca)
• Ošče edin spomen : poezija, proza, prev. ot pol. Zdravko Kis'ov, Blagovesta Lingorska. Karina M., Sofija 1997, 253 p. (Bulgarca)

Yayınlanmamış/İnternet

• Halina Poswiatowska. "HalinaFAQ: Complete Canon of Halina Poświatowska Poetry in Translation from the Polish into the Contemporary American-English" (English ve Polish). Marek Lugowski (Translator, Maintainer, PHP Programmer), Sheila Miguez (PHP Programmer). 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link) (İngilizce)

Kaynakça

• Grażyna Borkowska, Nierozważna ve nieromantyczna. O Halinie Poświatowskiej [ Pervasız ve Romantik Olmayan. Halina Poświatowska Üzerine ], Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2001, ilk baskı, karton kapaklı, s. 204, . (Lehçe)
• Kalina Błażejowska, Uparte serce [ İnatçı Bir Kalp ], Kraków: Wydawnictwo Znak, 2014, ilk baskı, ciltli, 338 s, (Lehçe)

Dış bağlantılar

• Orijinal şiirlerini, biyografisini, indekslerini, fotoğraflarını içeren kapsamlı site 2 Temmuz 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Lehçe)
• HalinaFAQ eksiksiz külliyat çeviri arşivi 2 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Poświatowska'nın Grażyna Borkowska, Nierozważna i nieromantyczna adlı şiiri üzerine bilimsel bir kitabı tanıtan bir makale. O Halinie Poświatowskiej [ Pervasız ve Romantik Olmayan. Halina Poświatowska Üzerine ] (2014-04-30)
  • [1] 20 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Halina Poświatowska 22 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. toplanan eserler (Lehçe)
• Halina Poświatowska 1 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. biyografisi (Lehçe)
• Biyografi yazarıyla Kalina Błażejowska'nın Poświatowska'nın bilimsel biyografisini tanıtan bir röportaj, Uparte serce [ İnatçı Bir Kalp ] (2014-06-27)
  • [2] 17 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Lehçe)